هوبرت بوث – GB 17433

یکی از مهم‌ترین اولویت‌های زندگی بشر در طی دوران‌های مختلف، تمیزی و نظافت بوده است. این میل ذاتی و نقش کلیدی آن در زندگی انسان (به‌ویژه از منظر سلامت)، توجه مخترعین را به خود جلب نموده و سرچشمه اختراعات و نوآوری‌های متعددی گردیده است. از جمله این اختراعات، می‌توان به صابون و سایر مواد تمیز شونده، مسواک و خمیردندان اشاره نمود. البته باید توجه داشت که این اختراعات، به نظافت فردی محدود نشده و دامنه وسیع‌تری را شامل می‌شوند. یک مثال خوب برای این موضوع، جاروبرقی به‌عنوان یک ابزار تمیزکننده و کاملاً رایج در تمامی خانه‌های امروزی است!

داستان اختراع، توسعه و تکامل جاروبرقی، آینه‌ای تمام‌نما از تلاش‌های مخترعین و افراد خوش‌فکری است که با تکیه بر دستاوردهای قبلی و کمک گرفتن از ایده‌های جدید برای بهبود آن‌ها، این اختراع بزرگ را به نقطه کنونی خود به‌عنوان یک ابزار کاربردی و رایج مبدل ساخته‌اند. طبق تعریف، جاروبرقی نوعی وسیله مکنده است که با استفاده از پمپ هوا و ایجاد نوعی خلأ جزئی، گرد و غبار و خاک موجود بر روی سطوح را جذب می‌کند. گفته می‌شود که اولین تلاش‌ها جهت ارائه یک راهکار مکانیکی برای تمیز کردن سطوح، به سال‌های پایانی قرن شانزدهم میلادی باز می‌گردد. جالب است بدانید که تا قبل از اختراع جاروبرقی‌های اولیه و تجاری‌سازی گسترده آن‌ها، عمدتاً فرش‌ها را با آویزان کردن بر روی دیوار و ضربه زدن‌های مکرر به آن‌ها جهت خارج شدن گرد و خاک، تمیز می‌کردند. در حالی که امروزه انواع جاروبرقی‌های سبک و کارآمد، در اشکال شارژی، خودران و … به بازار عرضه شده، اما تقریباً یک قرن زمان لازم بود تا ایده اولیه دستگاه‌های مکانیکی تمیزکننده، به جاروبرقی‌های مدرن تبدیل شوند.

یکی از نخستین دستگاه‌های مکانیکی ساخته شده برای تمیز کردن کف، اختراع ابداعی دانیل هس (Daniel Hess)، به نام «جارو کننده فرش» است که آن را در سال ۱۸۶۰ میلادی طراحی نمود. این دستگاه، شامل یک برس و نوعی دمنده چرخشی برای ایجاد مکش بود. نکته کلیدی این دستگاه و سایر اختراعات مشابه (مانند دستگاه ابداعی ایوز مک گافی در سال ۱۸۶۹)، عدم وجود هر گونه موتور یا به عبارت بهتر، فناوری ایجاد خلأ برقی بود که فرآیند تمیزکاری را کمی دشوار می‌کرد.

یکی از نقاط کلیدی در تاریخچه شکل‌گیری و توسعه جاروبرقی، دستگاه ابداعی جان تورمن (John Thurman) بود. ماشین تورمن مجهز به یک موتور بنزینی بود و برخی مورخین، آن را اولین جاروی دارای موتور در جهان می‌دانند. وی این دستگاه را در اکتبر ۱۸۹۹ میلادی در دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا به ثبت رسانید که نتیجه آن، گواهی ثبت اختراعی به شماره «US 634042» بود. با این وجود، دستگاه تورمن بسیار بزرگ بود و به همین دلیل، تنها با استفاده از اسب قابلیت حرکت داشت.

اگرچه اختراع تورمن قابلیت استفاده انبوه نداشت، اما منجر به شکل‌گیری ایده‌های جدید و جالبی شد. شاید نقطه عطف اصلی در روند توسعه و تکامل جاروبرقی، در زمانی شکل گرفت که هوبرت بوث (Hubert Cecil Booth) از ماشین ابداعی تورمن بازدید کرد و در نتیجه آن، ایده‌ای الهام‌بخش به ذهنش خطور کرد. بوث در سال ۱۹۰۱ میلادی، دستگاهی طراحی و اختراع نمود که نخستین جاروبرقی شبیه به نمونه‌های مدرن است.

هوبرت بوث، از دیدن جاروبرقی تورمن به شدت هیجان‌زده بود. ایده‌های جدید آن‌چنان ذهنش را درگیر کرده بود که در یک رستوران، دستمالی روی صندلی گذاشت و با گذاشتن دهانش روی دستمال، شروع به مکش هوا کرد. وقتی دستمال را بلند کرد، با انبوهی از گرد و غبار جمع شده روی آن مواجه شد و فهمید که این ایده، جای کار و تلاش بیشتری دارد. جاروبرقی تولید شده توسط هوبرت بوث، یک موتور احتراق داخلی و نوعی پمپ پیستونی داشت که هوا را پس از عبور از یک فیلتر پارچه‌ای خارج می‌کرد. وی اختراع خود را در دفتر مالکیت فکری انگلیس به ثبت رسانید که در نتیجه آن، در ژوئن ۱۹۰۲ میلادی، گواهی ثبت اختراعی به شماره «GB 17433» به او اعطا گردید. نکته جالب اینجا است که این جارو هم بسیار بزرگ بود و برای جابه‌جایی به اسب نیاز داشت. از آنجا که ورود دستگاه به خانه‌ها دشوار بود، آن را در بیرون از ساختمان مستقر نموده و لوله‌های مکنده از طریق پنجره به داخل وارد شده و سطوح را تمیز می‌کردند. همین ابعاد بزرگ و جابه‌جایی دشوار، موجب شد تا امکان تجاری‌سازی گسترده فراهم نشده و تنها به‌عنوان نوعی خدمات نظافت در ساختمان‌های بزرگ به کار گرفته شود.

نقطه عطف بعدی، اختراع جیمز موری اسپنگلر (James Murray Spangler) بود که در سال ۱۹۰۷ میلادی ارائه شد. او که قبلاً هم تجربه اختراع یک چنگک برای جمع‌آوری ساده‌تر علوفه را در کارنامه خود داشت، در یک فروشگاه بزرگ به‌عنوان سرایدار کار می‌کرد. استفاده از جاروهای مکانیکی برای تمیزکاری کف فروشگاه، باعث می‌شد که جیمز به سرفه بیفتد و از آنجا که به آسم هم مبتلا بود، ایده ساخت یک جارو برقی قابل‌حمل به ذهنش خطور کرد. طرح خلاقانه وی، شامل یک برس دوار، فن برقی، یک جعبه نگه‌دارنده و کیسه‌ای برای جمع‌آوری گرد و غبارهای جذب شده بود. گفته می‌شود که اسپنگلر در نمونه اولیه خود، یکی از روبالشی‌های همسرش را به‌عنوان کیسه گرد و غبار استفاده نمود!

مشکل بزرگ اسپنگلر، محدودیت‌های مالی برای توسعه ایده و تولید انبوه آن بود. تلاش برای جلب نظر سرمایه‌گذاران و کمک برای تولید جارو موفق نبود، تا این‌که دختر عمویش به‌طور اتفاقی این اختراع را دید. سوزان هوور (Susan Hoover)، با یک تاجر و کارآفرین آمریکایی به نام ویلیام هوور (William Hoover) ازدواج کرده بود و از آنجا که همواره مترصد یک فرصت تجاری جدید بود، به محض اطلاع از ایده جدید اسپنگلر، تمامی این اختراع از جمله پتنت مرتبط با آن (US 935558) و شرکت تأسیس شده را خریداری کرد. هوور به‌عنوان رئیس جدید شرکت، نامش را به «Hoover Company» تغییر داد و شروع به تولید و عرضه محصول به بازار نمود. شاید این رابطه فامیلی و معامله ناشی از آن را بتوان مهم‌ترین نقطه عطف در داستان توسعه و تکامل جاروبرقی دانست. برای درک بهتر، این نکته را در نظر داشته باشید که آن‌چنان این شرکت در کارش موفق شد که هم‌اکنون هم در بسیاری از منابع، جاروبرقی را جاروی هوور می‌نامند. البته هوور هم نوآوری‌های مخصوص به خود را در صنعت جاروبرقی داشته است که از آن جمله، می‌توان به تعبیه یک جعبه فولادی برای حفاظت بهتر از دستگاه، طراحی بهینه اتصالات و لوله‌ها، افزودن فیلتر بر سر راه کیسه‌های جمع‌آوری گرد و غبار و نیز اختراع نخستین جاروبرقی عمودی در سال ۱۹۲۶ میلادی اشاره نمود.

گفتنی است که تا سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم، جاروبرقی یک وسیله نسبتاً تجملاتی و مخصوص به سرمایه‌داران به حساب می‌آمد که در ادامه، با کاهش هزینه تولید و مقرون‌به‌صرفه شدن آن از یک‌سو و آشنایی عمومی با فواید و مزایای این اختراع کلیدی از سوی دیگر، طبقه متوسط هم به سمت استفاده از آن متمایل شدند. امروزه جاروبرقی در انواع و اقسام مدل‌ها و از سوی شرکت‌های مختلفی عرضه می‌شود. شاید یکی از مهم‌ترین نوآوری‌ها در جاروبرقی‌های جدید، جاروهای خودکار و رباتیک است که بدون نیاز به کنترل از سوی کاربر، در خانه حرکت کرده و همه جا را تمیز می‌کنند.

منبع:

کانون پتنت ایران